Przepisy lotnicze w geodezji

Opublikowano

Dla kogo jest ten artykuł?

Jak wykorzystywać drony w geodezji? Kto powinien przeczytać ten artykuł?

Po pierwsze jeśli wykonujesz prace geodezyjne z wykorzystaniem BSP.

Po drugie jeśli planujesz wprowadzić drony do swojego portfolio.

Realizując prace geodezyjne zobligowany jesteś do przestrzegania nie tylko przepisów prawa Geodezyjnego i Kartograficznego, ale i Lotniczego. W tym artykule rozwiejemy Twoje wątpliwości na temat uprawnień jakie musisz posiadać aby zgodnie z prawem wykonywać loty.

Nowe przepisy

31 grudnia 2020 roku prawo dotyczące wykonywania lotów przeszło gruntowną zmianę. Dotychczasowe przepisy, obowiązujące w Polsce od 2013 roku, zostały zastąpione rozporządzeniami europejskimi (EU) 2019/945 i (EU) 2019/947 (linki obok odsyłają do tekstów ujednoliconych). Oba akty oczekują jeszcze na wejście w życie znowelizowanej ustawy Prawo lotnicze oraz rozporządzeń krajowych na temat stref geograficznych. Do czasu wejścia w życie krajowych aktów prawnych prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego wydał wytyczne. Wprowadzają one do zastosowania narodowe scenariusze standardowe oraz opisują strefy geograficzne.

Jedną z pierwszych zmian, do których należy się przyzwyczaić, jest zmiana nomenklatury. Dotychczas osoba kierująca dronem nazywana była „operatorem”. Obecnie operatorem jest podmiot (firma) zatrudniająca „pilotów”. Odpowiedzialność leży oczywiście nadal po stronie pilota, jednak realizuje on lot w oparciu o wytyczne i instrukcje Operatora. Takie podejście nakłada pewne obowiązki także na firmę:

  • prowadzenie Instrukcji operacyjnej,
  • wdrażanie procedur bezpieczeństwa,
  • czy choćby opiekę nad flotą bezzałogowych statków powietrznych.

Oczywiście w przypadku jednoosobowych działalności gospodarczych funkcję zarówno Operatora, jak i Pilota pełni ta sama osoba, jednak w firmach większych, gdzie dronów jest kilka lub nawet kilkanaście, należy wprowadzić odpowiednie procedury.

O różnicach między OPERATOREM a PILOTEM przeczytasz w artykule.

Kolejna zmianą jest podział operacji lotniczych. Do końca 2020 roku loty BSP dzieliły się na:

  • loty rekreacyjne lub sportowe – niewymagające posiadania uprawnień,
  • loty inne niż rekreacyjne i sportowe (VLOS i BVLOS) – wymagające odbycia szkolenia i uzyskania uprawnień (tu mieściły się prace geodezyjne).

Unia Europejska wychodzi z nieco innego założenia. Według nowych przepisów poziom kompetencji pilota powinien być odpowiedni do ryzyka, jakie niesie ze sobą dana operacja. Ryzyko to wiąże się głównie z dwoma parametrami: masą statku powietrznego i jego prędkością (energia kinetyczna) oraz z odległością od ludzi. Potencjalne ryzyko nie jest związane ściśle z celem lotu.

Wprowadzony został zatem podział operacji BSP na następujące kategorie:

  • Kategoria otwarta (OPEN): obejmuje operacje VLOS niewymagające uzyskania zgody, zezwolenia. Drony o masie poniżej 25 kg i loty do maksymalnej wysokości 120 m nad terenem (lub ponad przeszkodą wyższą niż 120 m), w których ryzyko dla osób trzecich jest bardzo niskie. Kategoria ta zawiera dodatkowe 3 podkategorie:
    • A1 – dronami o maksymalnej masie 900 g posiadającymi nadaną klasę lub do 500 g dla dronów obecnie dostępnych na rynku, czyli bez klasy (o klasach szerzej w dalszej części artykułu),
    • A2 – loty w odległości minimum 50 m od ludzi, dla dronów do 2 kg bez klasy. Coraz częściej pojawiają się drony z nadaną klasą i wtedy możemy latać nieco bliżej ludzi,
    • A3 – minimalna odległość od ludzi 150 m.
  • Kategoria szczególna (SPECIFIC): obejmuje operacje VLOS/BVLOS wymagające uzyskania zezwolenia od właściwego organu z racji większego ryzyka dla osób trzecich (operacje, które przekraczają ograniczenia kategorii otwartej). Szkolenia w tej kategorii prowadzone są w ośrodkach szkoleniowych.
  • Kategoria certyfikowana (CERTIFIED): obejmuje operacje VLOS/BVLOS, które wymagają certyfikacji bezzałogowego systemu powietrznego na podstawie rozporządzenia delegowanego (UE) 2019/945 i certyfikacji operatora oraz personelu. Są to operacje wysokiego ryzyka dla osób postronnych, np. przewoź materiałów niebezpiecznych lub ludzi.

Jak zatem widać, obecnie każda osoba latająca dronem (o ile jego masa przekracza 250 g, nie jest on zabawką lub nie posiada urządzenia do gromadzenia danych osobowych – np. kamery) musi posiadać odpowiednie kompetencje. Niezależnie od celu takiego lotu.

Dla kogo kategoria otwarta, dla kogo szczególna?

Kategoria otwarta przeznaczona jest dla pilotów realizujących operacje o najniższym stopniu ryzyka. W jej ramach możesz wykonywać operacje maksymalnie do 120 m nad poziom ziemi. Ustanowiony został okres przejściowy, w którym loty dronami „starszymi”, bez klas, można wykonywać operacje wg poniższej tabeli:

Rys. 1 – przepisy przejściowe określone przez rozporządzenie wykonawcze komisji (UE) 2019/947 (źródło: Urząd Lotnictwa Cywilnego)

Kompetencje w kategorii Otwartej nabywasz poprzez odbycie kursu on-line i zaliczenie egzaminu teoretycznego na stronie drony.ulc.gov.pl. Za darmo.

Podkategoria A2 wymaga abyś jeszcze zaliczył dodatkowy egzamin w ośrodku szkoleniowym. Ich lista znajdziesz na stronie ULC. Koszty egzaminu nie przekraczają 100 zł.

Czy kategoria Otwarta wystarczy w pracach geodezyjnych?

Nad odpowiedzią należy się zastanowić. Jeśli chcesz prace z wykorzystaniem BSP realizować z dala od ludzi, może się okazać, że będzie to kategoria wystarczająca. Pamiętaj jednak, że jesteś wówczas ograniczony w realizacji zadań. Odległość do ludzi liczona jest nie tylko od osób poruszających się swobodnie, ale również do tych znajdujących się w pojazdach.

Co w sytuacji, w której chcesz realizować loty nad ludźmi lub poza zasięgiem wzroku?

Takich lotów w kategorii otwartej realizować się nie uda. Wymagane będą zatem kompetencje określone dla kategorii szczególnej. W tej kategorii ULC przygotował tak zwane scenariusze standardowe, w ramach których możemy realizować zadania do wysokości 120 m, nad ludźmi, w terenach zurbanizowanych. Także dronami obecnie dostępnymi w sprzedaży o masie do 4 lub do 25 kg – zależnie od wybranego scenariusza.

Z racji dużo szerszych niż w kategorii otwartej kompetencji musisz przejść szkolenie pilota. Odpowiadają one dawnym uprawnieniom VLOS/BVLOS (loty w zasięgu lub poza zasięgiem wzroku). Istotną zmianą jest możliwość wykonywania lotów poza zasięgiem wzroku bez dodatkowej zgody Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego. W terenie niezurbanizowanym jako posiadacz kompetencji kategorii szczególnej w lotach poza zasięgiem wzroku (scenariusz NSTS-05 lub wyższy) możesz wykonywać loty do 2 km. Jedynym obowiązkiem jest złożenie do ULC oświadczenia i zaplanowanie misji w systemie utm.pansa.pl.

Zapisz się na szkolenie dedykowane GEODETOM

Biorąc pod uwagę zarówno specyfikę prac geodezyjnych, jak i możliwości obecnie dostępnego na rynku sprzętu, loty poza zasięgiem wzroku przynoszą największe możliwości, jeśli chodzi o efektywność prac.

Szkolenia do kategorii szczególnej odbędziesz się w kilku ośrodkach na terenie kraju, a ich liczba rośnie. Przy wyborze odpowiedniego miejsca kieruj się nie tylko ceną, ale również, jakością i doświadczeniem. Skorzystaj z naszej oferty szkoleń, które prowadzimy w dowolny miejscu kraju i zapoznaj się z naszymi referencjami.

Ośrodek szkoleniowy w trakcie kursu powinien przygotować Cię nie tylko do zaliczenia egzaminu dla pilota, ale również do spełnienia wszelkich wymogów formalnych do rozpoczęcia pracy. A zatem przygotowania dokumentacji operacyjnej, w tym instrukcji operacyjnej i oświadczeń o zgodności operacji z danym scenariuszem standardowym.

A jeśli chcesz latać wyżej niż 120 m, dalej niż 2 km od punktu startu lub BSP powyżej 25 kg?

W takiej sytuacji dalej mieścisz się w ramach kategorii Szczególnej. Jednak lot w takich warunkach wymagać będzie nie tylko posiadania kompetencji, ale również uzyskania zgody. Wykraczając poza ramy scenariusza standardowego, musisz się liczyć ze wzrostem ryzyka wykonywanej operacji. Zatem taki lot poprzedzony musi być uzyskaniem zgody Prezesa ULC. Zgoda wydawana jest na podstawie wniosku, załącznikiem do którego jest między innymi analiza ryzyka. Analiza ryzyka wymaga od operatora umiejętności sporządzania dokumentacji wg metodologii SORA – czyli dość obszernego dokumentu opisującego nasze operacje i środki łagodzące zwiększone ryzyko. W skrócie: chcąc zwiększyć ryzyko wykonywanej operacji poprzez wykroczenie poza ramy scenariusza standardowego, musisz podnieść poziom bezpieczeństwa tak, aby ryzyko pozostało na poziomie akceptowalnym. Wnioskować możesz o zgodę nie tylko na jeden lot, ale na szereg operacji, które na przykład odpowiadają charakterowi działań danego użytkownika. Jako ośrodek szkoleniowy oferujemy również szkolenia z analizy ryzyka i wsparcie w prowadzeniu dokumentacji operacyjnej.

Posiadam “stare” uprawnienia do wykonywania lotów w zasięgu lub poza zasięgiem wzroku?

Niestety jeśli do tej pory nie wykonałeś konwersji uprawnień, to przepadły. Z punktu widzenia przepisów nie posiadasz żadnych uprawnień, a ULC nie posiada narzędzi aby honorować wygasłe uprawnienia. Co za tym idzie, aby uzyskać uprawnienia pilota drona, musisz szkolenie przejść ponownie. Wiele ośrodków szkoleniowych, w tym nasz, posiada programy lojalnościowe dla swoich kursantów. Zachęcamy do kontaktu w sprawie uzyskania nowych uprawnień pilota jeśli nie dokonałeś do tej pory konwersji.

Kroki do wykonania dla nowego Operatora:

  • Rejestracja operatora – Nową działalność rejestrujesz na stronie: drony.ulc.gov.pl. Proces trwa dosłownie kilka minut. W jego efekcie uzyskujesz niepowtarzalny numer operatora – będący od tej pory identyfikatorem. Numer operatora umieszczasz na BSP. Może to być naklejka, napis lub inna metoda pozwalająca na trwałe oznaczenie BSP. Pamiętaj, że operator to organizacja – właściciel, a nie pilot. Zatem w organizacjach posiadających większą liczbę dronów ten sam numer umieszczasz na każdym urządzeniu. Rejestrować możesz zarówno osoby fizyczne (w tym jednoosobowe działalności gospodarcze), jak i osoby prawne.
  • Złożenie oświadczeń o lotach w ramach scenariuszy standardowych. Takie oświadczenie składasz jako zarejestrowany operator (nie pilot). Scenariusz oprócz charakteru operacji opisuje kompetencje pilotów wykonujących dane operacje. Pamiętaj zatem, aby złożyć oświadczenie o operacji zgodnej z kompetencjami zatrudnionych pilotów. Poniżej znajdziesz wykaz scenariuszy narodowych, opublikowanych jako wytyczne Prezesa ULC:

Oświadczenie składasz osobno dla każdego ze scenariuszy. Wzór oświadczenia dostępny jest na stronie ULC.

Uwaga:

Przed złożeniem oświadczeń zapoznaj się z treścią i ograniczeniami zawartymi w charakterystyce odpowiedniego scenariusza. Istotnym jest, że w przypadku scenariusza NSTS-01 operator zobowiązany jest do ustanowienia procedur i ograniczeń dostosowanych do planowanych operacji. A w przypadku pozostałych scenariuszy – do posiadania instrukcji operacyjnej zgodnej z dodatkiem 5 do rozporządzenia (UE) 2091/947.

Po potwierdzeniu przez ULC otrzymania i kompletności oświadczeń możesz rozpocząć prowadzenie operacji.

Zapisz się na szkolenie dedykowane GEODETOM